Không phải người tù nào cũng nếm trải mùi biệt giam trong một
căn buồng rộng chưa đầy 6 mét vuông với sáu lỗ nhòm (to bằng quả trứng chim
cút) để nhìn ra khoảng sân và bức tường trước mặt - thế giới của người tù. Và
cũng không phải mọi buồng biệt giam đều có khoảng sân để người tù có cơ hội được
giải phóng tầm mắt. Nhiều buồng biệt giam mà bên ngoài cánh cửa là một bức tường
kín, chừa ra một lối đi hẹp tối tăm, ẩm mốc và hôi hám như một đường cống ngầm.
Đấy là nơi ở đầu tiên của tôi trong những tháng bị biệt giam. Sau vài tuần, tôi
được chuyển sang buồng có khoảng sân trước mặt.
Sự trừng trị của nhà cầm quyền đối với những người khát khao
tự do đôi khi lại là một cơ hội để khám phá bản thân, không chỉ qua khả năng chịu
đựng đói rét, bệnh tật mà là bản lĩnh đối mặt với nỗi cô đơn tinh thần. Biệt
giam, thực sự là một môi trường tinh thần đủ mọi cung bậc của cùng cực tĩnh lặng,
cùng cực sự xáo trộn dữ dội trong tâm trí mà chỉ có thể trải nghiệm giữa chốn
ngục tù, nhất là mỗi khi đêm về.
Người tù có thể sẽ yếu đuối, nản lòng hoặc trở nên cứng cỏi,
can đảm hơn khi chịu đựng đến cùng sự mênh mông vô tận trong khoảng không gian
chật hẹp, u ám mang tên “buồng biệt giam”. Điều đó tùy thuộc vào thái độ tiếp
nhận hoặc tư thế của mỗi người tù. Một
khi đã không được quyền lựa chọn “nơi ở” cho mình thì tốt nhất là chủ động làm
“chủ sở hữu” cho bất cứ nơi nào ta bị quăng quật vào đó.
Bước chân vào buồng biệt giam (1), tôi đã thấy Lý. Nàng ta ngồi
thù lù trên bệ xi măng. Đôi mắt sắc như dao trong ánh điện yếu ớt, thản nhiên
và không mấy thiện chí nhìn tôi. Tôi nghĩ đến những danh từ nghe được từ lúc
còn ở buồng chung, cảm thấy một chút nghi ngờ về người bạn mới. Cô ta có thể là
người được công an sắp xếp để “khai thác” tôi.
Một số danh từ như: “rích, ly, ma, chó, ăng-ten…” được sử dụng
để gọi một loại tù nhân chấp nhận làm “tay trong” cho công an để đổi lấy những
lợi ích cho bản thân. Phần thưởng cho mỗi lần “lập công” có thể được trả bằng
tiền, hiện vật, bằng những “đặc ân”, sự ưu tiên trong thời gian thụ án và nhất
là rút ngắn những năm tháng ở tù của “rich”. Tất nhiên, trước khi đi làm “nhiệm
vụ”, rích cũng được công an hướng dẫn, “huấn luyện” về cách tiếp cận, khai
thác, nhất là lấy được cảm tình và lòng tin của “đối phương”. “Rích” thường được
điều tra viên và cai tù sắp xếp để gần gũi “con mồi”. Có nhiều khuôn mặt “rích”
dễ nhận diện. Có nhiều “rích” ngụy trang khéo đến nỗi kẻ cận kề không phát hiện
được.
Tôi biết đến dạng người này nhờ kinh nghiệm bốn năm ở tù, qua
quan sát và qua chính một vài người từng là “rích” thừa nhận. Vênh váo tự cho
mình là phá án giỏi nhất thế giới, nhưng công an cộng sản Việt Nam luôn phải áp
dụng thủ đoạn dùng người tù để khai thác người tù. “Bị can”, có thể không khai
với công an điều tra, nhưng sẵn sàng kể lể, tâm sự đủ thứ chuyện với người bạn
tù mà mình tin cậy. Từ những mánh khóe, mối quan hệ riêng tư, gia đình, xã hội,
thói quen, sở thích và nhiều thứ từ liên quan hay không liên quan tới vụ án.
Bọn điều tra viên và bọn cai tù biến người tù thành kẻ thù của
nhau, phải sống trong tình trạng nghi ngờ, cảnh giác, giám sát và căm ghét nhau
trong cảnh tù đầy vốn đã vô cùng khốn khổ. Đấy là chưa kể đến chuyện mớm cung,
ép cung, bức cung, tra tấn, dùng nhục hình, chạy án… trong suốt quá trình tố tụng
và nhiều hình thức khác trong thời gian người tù thi hành án.
Không mấy bận tâm về sứ mệnh của người bạn mới, tôi bị thôi
thúc bởi mục tiêu tự đặt ra cho mình: phải chung sống hòa bình và thân thiện với
cô ta.
Tôi chủ động bắt chuyện và nhờ Lý với tư cách người đến trước,
chỉ bảo để tôi quen dần với nếp sinh hoạt mới. Lúc đầu, cô nàng đáp lại với
thái độ không mấy nhiệt thành. Rồi không chịu được không khí nặng nề của nhà
tù, Lý cũng phải chuyện trò với tôi.
Bị chuyển đi bất ngờ, tôi bị cắt xuất cơm chiều. Lý đưa cho
tôi phong bánh lương khô. Tôi chỉ ăn hết một nửa, uống nước vào, cũng ngang dạ.
Buổi tối, tôi loay hoay không biết đi vệ sinh ở đâu. Lý chỉ
vào cái bô để góc buồng, tôi đột nhiên rùng mình.
Trong cái hộp đựng tôi và Lý, không có vô tuyến, quạt máy, đồng
hồ treo tường, nhà vệ sinh như ở buồng chung, vì thế càng ảm đạm.
Buồn quá! Tôi nhẹ cất tiếng hát.
Tôi cứ hát. Và một giọng hát ban đầu còn khẽ khàng, rụt rè rồi
sau cứ lớn dần và hòa vào giọng hát của tôi. Lý, hay bất cứ ai dù mang sẵn một
“âm mưu” với bạn tù thì vẫn cứ là một người tù mang trọn vẹn nỗi buồn thương,
lo lắng, hoang mang vô tận.
Cô nàng khen tôi hát hay. Được khích lệ, tôi hát to hơn.
Chúng tôi cùng hát với nhau. Lý hát dở nhưng cô ta tự nhiên hẳn, khác với thái
độ dè dặt có phần khinh khỉnh lúc đầu.
Có tiếng người! Chúng tôi ngừng hát, giỏng tai nghe.
-Mình có hàng xóm chị ơi! Lý reo lên mừng rỡ.
-Hàng xóm nào? Tôi ngạc nhiên hỏi.
-Bên cạnh có người, đàn ông hẳn hoi nhá. Em nghe rõ.
Gương mặt cô nàng rạng rỡ hẳn lên.
Lý dùng gót chân gõ mạnh vào bờ tường. Bên kia, một tiếng gõ
trả lời.
-Nhà bên này chào nhà bên đấy nhá! Một giọng đàn ông vang
vang.
Tự nhiên tôi thấy ngượng. Thế mà mình hát say sưa như chỗ
không người.
Bên kia lại tiếp tục còi (2) sang, bắt chuyện.
-Người ta đang hỏi tên chị kìa, trả lời đi! Lý giục.
-Thôi, chị ngại lắm.
Cô nàng khích lệ:
-Ngại gì, có nhìn thấy mặt nhau đâu mà ngại. Vào trong này
không có bạn thì chỉ có chết vì buồn chán thôi chị ạ.
Tôi miễn cưỡng trả lời:
- Thôi, em cứ giới thiệu đại chị tên là Hoa. Chị bị bệnh viêm
thanh quản, không nói to được.
Trong suốt thời gian biệt giam, mọi người đều gọi tôi là Hoa,
còn Lý sẽ dùng đại tên Liên, (sau này là Còi) do tôi bịa ra tặng cô nàng để tiện
xưng hô với nhà hàng xóm. Từ hôm đó, Lý kiêm luôn vị trí “chủ hộ”, chịu mọi
trách nhiệm từ đối nội như lấy cơm, rửa bát, giặt đồ lúc tôi đi cung đến công
tác đối ngoại khi giao lưu với nhà hàng xóm. Cô nàng có vẻ phấn chấn với vai
trò chủ hộ lắm.
Theo yêu cầu của nhà hàng xóm, tôi tiếp tục hát. Tôi nghĩ đến
mẹ. Chắc mẹ sẽ cảm nhận được lời hát của tôi:
“ Nơi đây tôi chờ, nơi
kia anh chờ.
Trong căn nhà nhỏ mẹ
cũng ngồi chờ.
Anh lính ngồi chờ trên
đồi hoang vu,
Người tù ngồi chờ bóng
tối mịt mù.
Chờ đã bao năm… chờ đã
bao năm….chờ đã bao năm…”
Tiếng sụt sịt của Lý làm tôi ngừng hát.
Nhà hàng xóm khen tôi hát hay như một ca sĩ chuyên nghiệp. Chắc
tại tôi hát bằng tâm trạng của mình, chạm được đến nỗi buồn của họ nên họ khen
vậy thôi.
Lý lại làm người đại diện để cảm ơn. Thời gian đầu, tôi chưa
quen với tiếng còi từ nhà hàng xóm nên Lý làm chân phiên dịch.
Hát mãi cũng chán. Hai chị em tôi mỗi đứa một bệ xi măng, nằm
nghĩ miên man. Yên ắng quá! Tôi nghe rõ tiếng côn trùng và tiếng thằn lằn chắt
lưỡi.
-Mười giờ rồi. Lý nói, giọng buồn tênh.
Tôi ngạc nhiên hỏi:
-Sao em biết?
-Em vừa nghe tiếng bọn chòi (3) đổi gác. Ở đây hai tiếng đổi
gác một lần.
-À ra thế!
Tôi đáp lại, cũng với giọng buồn tênh.
Phần vì nhớ nhà, phần vì muỗi đốt nên nằm mãi không sao chợp
mắt được.
Lý đã cởi mở và gần gũi hơn nhất là sau khi phát hiện ra buồng
giam bên cạnh có người. Nghĩ miên man một lúc, tôi lại gợi chuyện. Trong câu
chuyện chúng tôi kể cho nhau nghe, cũng có lúc yên ắng như chưa từng có tiếng
người.
-Mười hai giờ rồi chị ạ. Giọng Lý thều thào vì mệt và buồn ngủ.
-Ừ, chị cũng vừa nghe thấy tiếng đổi gác.
Tôi nằm quay mặt vào trong, tránh ánh điện. Bên cạnh, Lý vừa
đập muỗi, vừa càu nhàu.
Tôi lấy quần áo quấn vào chân và cánh tay cho khỏi muỗi đốt.
Nhưng cũng chỉ được một lúc là lại phải bỏ ra vì không chịu được nóng. Bỗng Lý
bật dậy, tóc tai rối bù đứng chống nạnh, chửi:
-Tiên sư mấy con đĩ muỗi này, mày có cho các bà ngủ không thì
bảo. Bà mà báo công an, chúng mày chết cả lũ.
Vừa nói, Lý vừa đập liên hồi vào không khí. Chẳng biết có
trúng con muỗi nào không. Lúc này, tôi mới trông rõ mặt Lý. Hai mí mắt cô nàng
sưng húp, không nhìn thấy lòng mắt đâu, môi nổi cục lên như quả chuối mắn.
Không nhịn được, tôi phá lên cười.
-Chị cười cái gì mà cười. Chị trông lại mặt chị xem.
Lý đánh đố tôi. Tôi nhìn thấy mặt cô nàng chứ sao có thể tự
nhìn thấy mặt mình. Tôi đưa tay lên mũi theo mô tả của Lý. Bọn muỗi ác thật, nó
chơi ngay chỗ sống mũi tôi. Mũi tôi vốn tẹt, nó đốt mấy phát vào đó, thì mặt
tôi biến dạng là đúng rồi.
Hai chị em cười như mếu, động viên nhau ngủ tiếp.
Chả nhẽ bọn côn trùng đáng ghét ấy không thể chung sống hòa
bình với lũ tù chúng tôi hay sao. Da thịt người tự do vừa sạch sẽ vừa thơm tho
sao nó không đốt, lại cứ nhằm vào lũ tù khốn khổ, hôi hám chúng tôi. Trong bốn
năm tù, nhất là thời kỳ bị biệt giam, tôi không nhớ mình đã giết bao nhiêu con
muỗi. Mà có phải mình tôi giết nó đâu. Người tù nào chả sát sinh lũ muỗi. Thế
mà lũ ấy vẫn không giảm sút về dân số, vẫn cứ nhắm đến người tù mà hút máu. Có
người bị muỗi đốt, nhiễm bệnh sốt rét mà chết.
Đêm biệt giam đầu tiên, rồi cũng qua. Sáng hôm sau, tôi lại
đi cung. Trong thời gian ở Trần Phú, tôi chưa thấy người bạn tù nào đi cung nhiều
như tôi, đến nỗi bọn cai tù còn ngạc nhiên. Lý bảo “bọn điều tra viên một ngày
không gặp chị, chắc nó ăn không ngon ỉa không yên”. Lý đấy, sự gì cô nàng cũng
liên tưởng, xiên xẹo sang chuyện thiếu tế nhị kia. Cô nàng bảo, nói thế nó mới
sướng cái miệng.
Chú thích:
(1)Buồng biệt giam: Nhiều
nơi còn gọi là “buồng riêng”, dùng để giam giữ từ 1 đến 2 người tù. “Biệt
giam”-trong nhiều trường hợp không đồng nghĩa với việc bị giam riêng một mình.
Đối với tù nhân chính trị,“người bạn” cùng buồng biệt giam thường là người được
sắp xếp để giúp việc cho công an. Mục đích là để giám sát, “khai thác”, hoặc khủng
bố người tù chính trị.
(2)Còi: Người từ buồng
giam nọ gọi sang, nói chuyện với người ở buồng giam khác.
(3)Chòi: Chòi cao để
canh gác, quan sát; nơi canh phòng của cai tù.
No comments:
Post a Comment